De laatste tijd groeit de belangstelling voor ontwerpen en bouwen met natuur. In vakjargon wordt dit biofiel of biophilic design genoemd. Dat levert gebouwen op die prettig aanvoelen en waar mensen zich ook prettiger voelen. En dus beter functioneren. Op de werkvloer bijvoorbeeld gaat het ziekteverzuim omlaag en de productiviteit omhoog. Dat is fijn voor organisaties. Maar wat levert het nu eigenlijk echt op in Euro’s? Het ontwikkelen van een harde ‘business case’ voor groene en gezonde omgevingen blijkt nog niet mee te vallen. Duurzaamheidsadviesbureau Terrapin Bright Green verdiepte zich voor Amerika in deze materie en schreef er een uitvoerig rapport over dat ook inspiratie kan bieden voor de Nederlandse situatie.
Er is de laatste jaren veel onderzoek gedaan naar de welzijnseffecten van biophilic design. Over wat die effecten nu daadwerkelijk opleveren in financiële termen is veel minder bekend, omdat het blijkbaar lastig is om er kwantificeerbare indicatoren voor te bepalen. Steeds meer organisaties passen biophilic design toe omdat ze zich willen profileren als duurzaam bedrijf of omdat ze een goede werkplek willen creëren voor hun werknemers. Maar geven zich tegelijkertijd nauwelijks rekenschap van het feit dat dit hen geld kan opleveren. Een gemiste kans volgens Terrapin Bright Green. Met name op het gebied van productiviteit valt – letterlijk – veel winst te halen. Zo’n 90% van de kosten van een organisatie zijn immers personeelskosten. Kosten gerelateerd aan verzuim of onproductief aanwezig zijn bedragen zo’n 4%. Ter vergelijk: kosten voor energie zijn 0.8%. De economisch slimste investering is dus die in mensen; kleine verbeteringen in productiviteit of kleine afnames in ziekteverzuim leveren veel groter financieel voordeel op dan bijvoorbeeld energiebesparing.
Terrapin verdiepte zich voor een aantal sectoren in de economische voordelen van biophilic design.
Werkplek: ziekteverzuim en onproductief aanwezig zijn
Veel mensen brengen meer dan 40 uur per week door op hun werkplek. Hoe productief die uren zijn wordt in belangrijke mate bepaald door hoe prettig mensen zich voelen op die werkplek. Een onprettige of ongezonde werkplek kan leiden tot gebrek aan focus, een negatieve stemming, gezondheidsproblemen en ziekteverzuim. In Amerika blijkt het ziekteverzuim in bedrijven gemiddeld ruim 62 uur per werknemer per jaar te zijn, wat vertaald kan worden naar een gemiddelde kostenpost van ruim 2000 dollar per werknemer. In de publieke sector is het ziekteverzuim zelfs 83 uur per jaar. Op jaarbasis gaat het voor grote organisaties dus om miljoenenverliezen. Onderzoek van de Universiteit van Oregon wees uit dat 10% van het ziekteverzuim toe te schrijven is aan werkplekken die geen directe of indirecte relatie hebben met natuur. Medewerkers die vanuit hun raam uitkeken op groen namen veel minder ziekteverlof op dan medewerkers zonder uitzicht. Uit ander onderzoek bleek dat uitzicht op levend groen hielp bij sneller herstel van vermoeidheid. Zo liep in het hoofdkantoor van ING in Amsterdam (opgeleverd in 1987) met veel daglicht, organische architectuur, water, groen en kunst het verzuim met 15% terug.
Een onprettige of ongezonde werkomgeving kan naast verzuim (absenteïsme) ook leiden tot ‘presenteïsme’.In dat geval zijn mensen wel aanwezig maar duf en niet gefocust. Ze zijn dan minder productief. Voor grote organisaties kan de kostenpost hiervoor oplopen tot 100.000 dollar per jaar. Bij een Call Centre in Sacramento bleek het strategisch plaatsen van de werkplekken tot opzienbarende resultaten te leiden. Medewerkers bij een groot raam met uitzicht op groen handelden telefoontjes 6-7% sneller af dan medewerkers zonder uitzicht. De initiële kosten voor het raam en de iets grotere behoefte aan vloeroppervlak waren in vier maanden terugverdiend. De productiviteit op de langere termijn nam toe, evenals de winst. Een 6% stijging in productiviteit kan voor een bedrijf met 1000 medewerkers leiden tot een winst van enkele miljoenen per jaar.
Gezonde ziekenhuizen, gezonde winst
Inmiddels is uit verschillende onderzoeken bekend dat patiënten sneller herstellen wanneer zij in kamers verblijven met natuurlijk daglicht en uitzicht op groen. Minder ligdagen betekent minder kosten voor ziekenhuizen en verzekeraars. Door patiënten een kamer met uitzicht op groen te geven kan jaarlijks 93 miljoen dollar bespaard worden. Een onderzoek in 2005 wees uit dat patiënten die na een galblaasoperatie in een kamer met veel daglicht verbleven, ongeveer 20% minder medicatie gebruikten gedurende hun verblijf dan patiënten in een donkerder kamer. Dergelijke verschillen zijn vrij gemakkelijk te kwantificeren in geld op basis van de kosten van de betreffende medicijnen. Helende tuinen bij ziekenhuizen leiden tot lagere stressniveaus bij patiënten, artsen en verplegend personeel. Dit heeft weer invloed op het sneller herstel van patiënten en kan daarmee gerelateerd worden aan medicijngebruik of duur van het verblijf en op het functioneren van het personeel. Berekeningen wat dit zou opleveren in relatie tot bijvoorbeeld ziekteverzuim worden nog maar nauwelijks gedaan, terwijl dit aanzienlijke bedragen zou kunnen betreffen per ziekenhuis, ook wanneer de kosten van aanleg en onderhoud van de tuinen worden meegerekend.
Winkels verkopen meer
De gemiddelde Amerikaan geeft per jaar ongeveer 13.000 dollar uit in de detailhandel. Gebleken is dat mensen meer geld uitgeven in winkelcentra of winkelomgevingen die licht en groen zijn. Deelnemers aan een consumentenonderzoek die beelden van een groene winkelomgeving te zien kregen bleken prijzen voor eten en kleding die 20% en 25% hoger lagen dan gebruikelijk, acceptabel te vinden. Een onderzoek onder 73 winkels in Californië wees uit dat winkels die lichtkoepels lieten installeren een toename in verkoopcijfers zagen van 40%. Daglicht doet blijkbaar kopen. Bovendien bespaarden ze ook nog eens op energiekosten. Berekeningen die de resultaten extrapoleerden naar alle winkels in geheel Californië lieten zien dat er een winst te behalen zou zijn van ruim 47,5 miljoen per jaar en een besparing op energie van 2,5 miljoen.
Beter leren
Voor scholen geldt feitelijk hetzelfde als voor alle andere gebouwen: in een prettige omgeving functioneren kinderen beter, is er minder ziekteverzuim en minder uitval uit school. In klassen met veel daglicht en uitzicht op groen haalden kinderen 7-18 % betere toetsresultaten en leerden ze 20-26% sneller. Uit gegevens van het NCSET (Amerikaans nationaal centrum voor middelbaar onderwijs) bleek dat jongeren die de school niet afmaken per jaar zo’n 9.000 dollar minder verdienen, en als alle drop-outs van het jaar 2007 de school wél zouden hebben afgemaakt, zou de nationale economie van de VS geprofiteerd hebben met een additionele 329 miljard, gedurende hun verdere leven.
Welzijn, waarde van huizen en criminaliteit in buurten
Groene en prettige buurten zijn geld waard. Mensen blijken bereid 58% meer te betalen voor een huis met uitzicht op water. In Cleveland bleken huizen in buurten die goed waren aangelegd en veel grote bomen bevatten 7% meer huuropbrengsten te hebben en 4-5% meer op te brengen in de verkoop. In Washington zijn huizen aan het park 5% meer waard. Huizen aan het meer in Puget Sound zijn 128% meer waard dan huizen in een andere buurt. Sacramento deed onderzoek onder gebruikers van stadsparken en kwam tot de conclusie dat er een jaarlijkse besparing gerealiseerd was van 19,8 miljoen aan medische kosten als gevolg van de toegankelijkheid van parken. Parken blijken ook goed voor de sociale cohesie. Hoewel ‘sociaal kapitaal’ lastig te kwantificeren is in termen van geld, bleek in Philadelphia de waarde van donaties en uren vrijwilligerswerk ten behoeve van parken op te lopen tot 8,6 miljoen. Singapore past de laatste jaren een consequent vergroeningsbeleid toe vanuit de overtuiging dat een groene stad meer investeerders aantrekt en economische groei bevordert. Groene buurten blijken ook aanzienlijk minder criminaliteit uit te lokken. In Chicago bijvoorbeeld werden in gebouwen in een groene omgeving 52% minder overtredingen en misdaden begaan, waarvan 7-8% gelinkt konden worden aan de betere toegang tot natuur. Op basis van die cijfers wordt geschat dat er jaarlijks ruim 162 miljoen bespaard kan worden in de criminaliteitsbestrijding. Toegang tot groen, bijvoorbeeld stadsparken draagt ook bij aan welzijn en gezondheid. De medische kosten die gepaard gaan met obesitas, zo’n 10% van de jaarlijkse medische kosten in Amerika, zouden substantieel kunnen worden teruggebracht.
Voorbeeld: Biophilic New York
Wanneer New York zou worden ingericht volgens de principes van biophilic design, met groot en klein groen in de openbare ruimte, veel daglicht en groen in gebouwen, dan zou het dit tot gevolg kunnen hebben:
- daglicht voorkomt leerlingenabsentie: bespaart onder meer 27,9 miljoen aan verlofdagen voor ouders
- groene en gezonde werkomgevingen verhogen de productiviteit: opbrengst 470 miljoen.
- groene en prettige stadsomgeving verlaagt de criminaliteit: besparing van 1,7 miljard aan detentiekosten.
Business case voor Nederland?
Uit de aanzet van Terrapin voor het kwantificeren van de economische effecten van biophilic design blijkt dat in Amerika organisaties met relatief kleine investeringen in de werkomgeving per jaar per werknemer 2000 dollar zouden kunnen besparen en dat jaarlijks 93 miljoen kan worden bespaard in de gezondheidszorg door patiënten uitzicht te geven op groen. Groene en natuurlijk verlichte retail doet het goed, met respectievelijk 12% en 40% hogere opbrengsten. Dat zijn interessante cijfers.
Voor Nederland zijn geen structurele cijfers bekend van de financiële opbrengsten van biophilic design van gebouwen en omgevingen. Wel wordt in het kader van een door de VN geïnitieerd internationaal onderzoek naar de economische betekenis van biodiversiteit en ecosysteemdiensten (TEEB) breder onderzoek gedaan naar de betekenis hiervan voor Nederlandse steden. Ook werd enkele jaren geleden door KPMG een eerste aanzet gedaan voor het berekenen van de maatschappelijke en economische waarde van groen in de stad op basis van twee case studies in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer. De aanleg van meer groen in stedelijke gebieden lijkt te kunnen leiden tot een besparing van 65 miljoen op het budget voor volksgezondheid. Bovendien kan meer groen leiden tot minder ziekteverzuim wat een besparing van 328 miljoen kan opleveren.
Behalve voor biophilic design in het algemeen, zijn er ook voor het thema binnengroen eigenlijk geen structurele financiële cijfers bekend die specifiek gerelateerd zijn aan maatschappelijk opbrengsten. Dat is jammer, want veel mensen brengen een groot deel van hun dag binnenshuis door en groen doet op vele manieren goed. Het zou voor interieurbeplanters zeer interessant kunnen zijn om serieus te kijken naar de mogelijkheden om maatschappelijke opbrengsten van groen in gebouwen te kwantificeren, met aftrek van de investeringen voor aanleg en onderhoud. Met zo’n business case in de hand is het immers beter binnenkomen bij financieel managers van grote organisaties en instellingen. Wordt het niet eens tijd voor een Nederlandse Maatschappelijke Kosten Baten Analyse voor binnengroen?
Meer weten over de maatschappelijke en economische voordelen van biophilic design, de berekeningen die Terrapin voor dit onderzoek heeft toegepast, en de achterliggende onderzoeken? Lees dan het rapport en andere case studies op www.terrapinbrightgreen.com.
